De kijker ziet graag dubbel

Wat als de wetenschap ontdekt dat wij mensen echt zielsverwanten hebben? En dat een computertest voor je kan bepalen wie dat is? Dit is het uitgangspunt van niet één, maar twee series die onlangs zijn uitgekomen. The One, dat sinds deze week op Netflix staat. En Soulmates van Amazon Prime dat vorige maand verscheen.

Puur toeval wellicht, ware het niet dat het niet de enige keer is dat er kort na elkaar twee series worden uitgebracht over vrijwel exact hetzelfde onderwerp. Neem The Vow en Seduced, twee documentaireseries over sekssekte Nxivm die vorig jaar enkele weken na elkaar uitkwamen. Of kijk naar het feit dat zowel Netflix als HBO op het moment werken aan producties over oplichtster Anna Sororkin, de jonge Duitse vrouw die zich in New York voordeed als een rijke erfgename en zo honderdduizenden dollars van luxehotels en banken wist af te troggelen. En de komende weken brengen zowel Netflix als HBO een serie uit met een bovennatuurlijk tintje die speelt in Victoriaans Londen (The Irregulars en The Nevers).

Wie verder terugkijkt, kan zelfs concluderen dat het fenomeen zo oud is als televisie zelf. Jaren zestig sitcoms I Dream of Jeannie en Bewitched waren immers ook eigenlijk hetzelfde. Heeft Hollywood te weinig ideeën? Of wordt er ongegeneerd van elkaar gejat?

Paul Levinson, hoogleraar media en televisiewetenschappen aan Fordham University, verwijst naar iets dat de Duitse filosoof Hegel al in de 19de eeuw ‘volksgeist’ en ‘weltgeist’ noemde. Levinson: „Hegel vond het geen toeval dat poëzie, kunst en muziek tijdens de Romantiek allemaal dezelfde thema’s uitdroegen, ze reageerden op de geest van de tijd.” Series met vergelijkbare thema’s zijn volgens hem op kleinere schaal een voorbeeld van hetzelfde fenomeen.

Scenarioschrijver en filmjournalist Mark Hughes zegt zelfs verrast te zijn dat er niet veel méér series zijn die kijken naar futuristische dating-apps die tot existentiële crisis kunnen leiden, zoals The One en Soulmates. „Datingapps en social media zijn al jaren onderdeel van verhalen die op televisie verteld worden. Combineer dat met een maatschappelijke liefde voor fictie die speelt in de nabije toekomst waarin trends en populaire gebruiken naar gevaarlijke of idealistische extremen gebracht zijn, en het is gek dat er niet meer series zijn die zich afvragen of algoritmes menselijke emoties en interacties kunnen vervangen.”

Bedrijfsspionage

Toch zeggen beiden dat het niet alleen de tijdsgeest is die ervoor zorgt dat twee concurrerende producenten tegelijkertijd met een haast identieke titel komen. „Bedrijfsspionage is een groot onderdeel van televisie”, zegt hoogleraar Levinson. Veel werknemers hoppen van de ene studio naar de andere en Hollywood is een kleine wereld waar iedereen elkaar kent en samen luncht. „Een studio die werkt aan een fantastisch idee voor een serie kan dit niet lang geheimhouden.”

Lees ook Bottle episodes : waar een kleine aflevering groot in kan zijn

Hughes zegt dat Hollywood er niet voor niks om bekend staat altijd om hetzelfde te vragen. „Het is een veelgemaakte grap, maar helemaal waar. De mensen die het voor het zeggen hebben willen het liefst een kopie van iets dat al succesvol is, maar dan net origineel genoeg om op zichzelf te staan.” Dus als ze horen dat er bijvoorbeeld een populair boek over een test voor zielsverwanten verfilmd gaat worden, zoals bij The One dat is gebaseerd op een bestseller, is dat voldoende om een eigen vergelijkbare serie te bestellen. Maar is het ook lucratief? Hebben wij kijkers echt zoveel behoefte aan dingen die op elkaar lijken? „Ja”, zegt Levinson. „Als een kijker eenmaal fan is van een bepaalde vertelvorm, stapt hij makkelijk in bij een andere streamingservice om die honger te stillen.”

Hughes wijst ook op de ‘verwarringsfactor’ waarbij kijkers van plan zijn om een bepaalde titel te starten en per ongeluk iets anders kijken omdat ze de series door elkaar halen. „Het is de reden waarom filmstudio’s een goedkope film als Transmorphers maken, omdat sommige mensen niet doorhebben dat het niet Transformers is.”

De kans dat een televisieserie echt een schaamteloze kopie is van een andere show, is een stuk kleiner dan bij blockbusterfilms. Hughes: „Op tv heb je veel meer tijd, waardoor hetzelfde verhaal uiteindelijk heel anders verteld kan worden. Probeer de verschillen tussen Battlestar Galactica en Star Trek maar eens uit te leggen, dat lukt je beter in tien minuten dan in twee.” Vandaar ook dat The One en Soulmates uiteindelijk meer van elkaar verschillen dan dat ze op elkaar lijken. Al zijn recensenten bij beide series het erover eens dat het uitgangspunt interessanter was dan de uiteindelijke uitwerking.